Borneo: wildlife & palmolie

Het is aardedonker, we hebben laarzen aan en onze groene anti-bloedzuigersokken steken er net iets bovenuit. Het is hier zo modderig dat het soms lastig is onze voeten uit de modder te trekken, dat het hier vaak regent moge duidelijk zijn. We zijn omgeven door dichtbegroeide bossen en het krioelt hier van het leven. Behoedzaam volgen we onze gids die ons met zijn zaklantaarn wijst op de vele dieren die we onderweg tegenkomen, het is adembenemend mooi. Op dit eiland groeien meer dan 15.000 plantensoorten en leeft een enorme hoeveelheid dieren, we bevinden ons in de dichtbegroeide jungle van Borneo.

Ons laatste blog schreven we vanuit de havenplaats Kota Kinabalu, Maleisië. Ons verblijf in Kota Kinabalu, wat beter bekend staat als KK, bleef beperkt tot twee dagen, het is namelijk geen stad om lang in te verblijven. We besloten de stad te ontvluchten door een dagje te gaan wildwater raften, op een rivier iets ten zuidoosten van KK.

Een oude diesellocomotief met daarachter twee wagonnetjes bracht ons door heuvelachtig en bosrijk gebied naar de opstapplaats van het raften. De derde- tot vierdegraads rivier was een behoorlijk beproeving maar we beleefden een ontzettend gave middag en kwamen in de late namiddag vermoeid terug bij ons hostel.

De volgende ochtend vetrokken we per bus naar Sandakan, een plaats in het noordoosten van Borneo in de regio Sabah. Onderweg werden we voor het eerst geconfronteerd met grote hoeveelheden palmolie-plantages.

We hadden beide weleens van palmolie gehoord maar we schrokken van de enorme omvang. We reden uren lang door een gebied wat volstaat met palmbomen. Rijen en rijen en rijen palmbomen, waar je ook kijkt, palmbomen.

Het geeft een heel wrang gevoel wanneer je je bedenkt dat voor het planten van deze bomen grote gebieden regenwoud zijn ontbost. Waar eerst de natuur zijn gang kon gaan, dieren zich vrijelijk konden bewegen en bomen en planten in grote verscheiden groeiden is dat nu vervangen door een monocultuur aan planten en dieren. Het is een trieste gewaarwording.

Na zo’n zes uur rijden kwamen we aan in Sandakan, de perfecte uitvalsbasis om de overgebleven flora en fauna van Borneo te ontdekken. We bezochten eerst het ‘Orang-Utan rehabilitation centre’ in Sepilok, een centrum dat zich richt op het opvoeden en uitzetten van deze bedreigde diersoort.

Het centrum kent een half open karakter waarin de Orang-oetans dagelijks twee maal worden bijgevoederd maar ondanks dat zijn de dieren vrij om in de jungle te blijven en daar op zoek te gaan naar eigen voedsel.

Om die reden houdt men het bijvoeder dieet beperkt tot bananen zodat de dieren worden gestimuleerd om ‘buiten de deur’ te gaan eten.

s’ Middag bezochten we een verblijf voor Sunbears, een kleine soort beren die verwant is aan de bruine beer. Het werd ons al snel duidelijk dat deze dieren in veel kleinere, met hekken omringde ruimtes leven dan de Orang-oetans. Het dierentuingehalte is hier wat beter voelbaar.

Hetzelfde geldt voor het ‘Labuk Bay Proboscis sanctuary’ wat we de dag erna bezochten, een reservaat waarin een populatie Proboscis-apen leeft.

Deze apensoort leeft voornamelijk in mangrovebossen van Borneo en worden in het Bahasa ook wel ‘Monyet Belanda’ genoemd, wat ‘Nederlandse aap’ betekend. De Indonesiërs vonden deze apen, met hun witte gezichten, dikke buiken en grote neuzen, namelijk erg lijken op hun koloniale overheersers.

Het reservaat van de Proboscis-apen wordt volledig ingesloten door palmolie plantages. Toen een aantal jaren geleden een ondernemer een grote palmolie-plantage wilde aanleggen en de gehele regio wilde ontbossen kwam hij erachter dat er een populatie van deze apensoort leefde. Hij besloot daarop om een strook bos te ‘beschermen’ en zodoende de apen die er leefden te sparen.

De strook is echter zo klein dat de apen als het ware zitten opgesloten tussen de zee enerzijds en de palmolie-plantage anderzijds. Hierdoor is er nauwelijks sprake van een natuurlijke leefomgeving waardoor de apen dagelijks bijgevoederd moeten worden.

Dit bijvoeren zorgt dan wel weer voor een prachtig schouwspel.

Vanwege het vieren van ons tweejarig jubileum besloten we bij terugkomst in Sandakan een kamer te boeken in een luxe hotel en even later namen we onze intrek in het Four Points Hotel. We versleten onze laatste dagen in Sandakan met een bezoek aan de bioscoop, de gym van het hotel en een dag relaxen aan het zwembad op de dertiende verdieping. Na het vele reizen van de afgelopen weken waren we wel toe aan een korte time-out en dit hotel bleek daar uitermate voor geschikt.

De time-out was echter maar van korte duur want na twee dagen vetrokken we alweer voor een driedaagse riviertocht over de ‘Kinabatangan rivier’ welke iets ten zuidwesten van Sandakan gelegen is.

Het werden drie onvergetelijk dagen waarin we volledig werden ondergedompeld in het wildleven dat Borneo rijk is.

We maakten een tweetal jungle tochten, waarvan een nachtelijke, en drie boottochten over de Kinabatangan rivier. Ademloos keken we toe hoe een groep Pigmy-olifanten een bad nam in de rivier, hoe een krokodil vlak langs onze boot zwom en hoe een grote Orang-oetan van hoog uit de bomen op ons neerkeek.

De verscheidenheid aan dieren hier is fantastisch en de flora absoluut overweldigend.

Toch weet je dat de palmolie altijd dichtbij is wanneer je aan de andere zijde van de rivier, tussen de bomen door, opnieuw rijen met palmbomen ziet staan. We lieten ons door onze gids vertellen dat de verhouding jungle en palmolieplantages 50:50 bedraagt en dat er wordt geprobeerd dit zo te houden. Op internet is echter tegenstrijdige informatie beschikbaar die spreekt van een verlies van 80% van het tropische regenwoud sinds 1980.

Nadat we weer in de minibus waren gestapt en deze natuurfilm achter ons hadden gelaten werden we even later door het busje gedropt op een kruispunt waar we even moesten wachten om over te stappen op een bus richting Semporna.

In Semporna maakten we een wandeling naar ‘Skull hill’, een heuvel waar duizenden jaren geleden mensen in grotten woonden.

In de vorige eeuw zijn hier bij opgravingen menselijke resten en allerlei artefacten gevonden van ver voor Christus. Het was een mooie maar ook pittige wandeling.

Onderweg kwamen we langs een basketbalveld waar we door een aantal kinderen werden gevraagd om een potje basketbal mee te spelen, ondanks de hoge temperaturen besloot Leander op het aanbod in te gaan maar oververhitting lag op de loer.

In principe draait het in Semporna om drie dingen: duiken, duiken en duiken. De plaats zelf stelt niet veel voor maar er is een relatief grote haven waar vanuit dagelijks grote hoeveelheden toeristen naar de nabijgelegen eilanden worden gebracht.

Het eiland waar het allemaal om te doen is: Sipadan. Voor Sipadan dien je echter een vergunning te hebben en daar worden er dagelijks ‘maar’ zo’n honderdtwintig van vergeven om het gebied enigszins te beschermen. Helaas is het momenteel hoogseizoen en dient de vergunning voor deze periode minimaal een half jaar van tevoren aangevraagd te worden. Aangezien wij een half jaar geleden nog geen enkel idee hadden wanneer wij waar zouden zijn zat een vergunning er voor ons dus niet in.

Maar niet getreurd, ook de eilanden rondom Sipadan zijn op duikgebied meer dan de moeite waard. Vlak voordat we naar het eiland Mabul zouden vertrekken werden we herenigd met Peter, een Amerikaanse jongen uit Los Angeles die we in Myanmar hadden leren kennen. Hij had via zijn oom een accommodatie kunnen regelen voor drie personen en we maakten gretig gebruik van zijn inspanningen.

In de daaropvolgende dagen verkenden we de prachtige onderwaterwereld rond de eilanden Mabul en Kapalai.

De accommodatie waar we verbleven was simpel, de badkamer was er een om snel te vergeten en het eten niet ‘je van het’ maar ach, we spendeerden het grootste gedeelte van de dag op de boot en in het water.

Het eiland Mabul is een verzamelplaats van met name Aziatische toeristen welke het eiland als het ware hebben overgenomen. In de namiddag besloten we om het ‘echte’ eiland te gaan verkennen en we maakten een mooie wandeling over het kleine eiland.

Het voelt wat ongemakkelijk om over het eiland te lopen. Het ene moment lig je in het water, uitgerust met kostbare duikcomputers, onderwatercamera’s en dure drijfvesten, het andere moment loop je tussen de arme lokale bevolking. Tijdens onze wandeling raakten we in gesprek met een wat oudere man die al sinds halverwege de jaren ’70 op het eiland woont. Hij heeft het eiland zien veranderen en niet in positieve zin. Hij liet zich negatief uit over de vele toeristen op het eiland, alhoewel het erop leek dat hij het gesprek met ons waardeerde.

Drie dagen en acht duiken na onze aankomst zat ons duikavontuur er alweer op, althans voor even dan want we zijn van plan om tijdens het vervolg van ons verblijf in Maleisië nog een aantal duiken te maken.

We stapten zonder al te veel tegenzin van het eiland waarna de schipper koers zette richting Semporna. Diezelfde dag nog namen we de nachtbus richting Kota Kinabalu om daar rond 5.00 ‘s ochtends aan te komen. We boekten diezelfde ochtend nog een vlucht en stapten een paar uurtjes later aan boord van onze vlucht richting Miri, een kleine plaats welke ten zuidwesten van Brunei gelegen is.

We zijn van plan om na deze vermoeiende verplaatsingen een aantal dagen in Miri te blijven, een dag te ontspannen, een dag te gaan duiken in Brunei en een wandeltocht te maken naar een van de grotten rond Miri. Daarna zullen we koers zetten naar Kuching, een plaats welke gelegen is in het verre westen van het Maleisische deel van Borneo.